Forum wielotematyczne LUKEDIRT

PiotrNS

Witam w kolejnym odcinku konstelacyjnej serii. Ostatnio poznali�my rozpoznawalny, bardzo majestatyczny gwiazdozbi�r Oriona, upi�kszaj�cy pogodne zimowe noce. Dzi� pozostajemy w �wiecie znanych i rozpoznawalnych konstelacji, lecz tym razem zatrzymamy si� przy mniejszej i s�abiej widocznej.
Ma�a Nied�wiedzica, zwana te� Ma�ym Wozem, to niewielki, rozleg�y na zaledwie 256 stopni kwadratowych gwiazdozbi�r, zaliczaj�cy si� do grupy konstelacji oko�obiegunowych, czyli po�o�onych w pobli�u p�nocnego bieguna nieba. Takie gwiazdozbiory s� w r�nym odwr�ceniu widoczne w Polsce przez ca�y rok.
Gwiazdozbi�r Ma�ej Nied�wiedzicy zosta� wyodr�bniony na prze�omie VI i VII wieku p.n.e przez greckiego uczonego Talesa z Miletu. Wed�ug jednej z legend, Ma�a Nied�wiedzica wraz ze swoj� wi�ksz� towarzyszk�, przedstawia nimfy, kt�re opiekowa�y si� Zeusem, gdy ten podczas wojny tytan�w schroni� si� przed ojcem Kronosem w jaskini na Krecie.

Tak�e na niebie Ma�a Nied�wiedzica pe�ni bardzo wa�n� rol�. To w�a�nie na jej "terenie" mie�ci si� p�nocny biegun niebieski, wok� kt�rego pozornie kr�� wszystkie gwiazdy, tak�e S�o�ce. Tu� obok niego rozb�yskuje chyba najbardziej znana po S�o�cu, gwiazda nocnego nieba - Gwiazda Polarna.
Ten ��tobia�y nadolbrzym wskazuje drog� wyznaczaj�c p�noc. Jest odleg�y od nas o 431 lat �wietlnych, a tym samym Gwiazda Polarna jest najbli�sz� nam cefeid�, czyli gwiazd� zmienn� pulsuj�c�. To r�wnie� gwiazda podw�jna, kt�rej sk�adnik wt�rny mo�na dostrzec ju� przez lornetk�.
Warto wiedzie� jednak, �e Gwiazda Polarna nie zawsze le�a�a tak blisko p�nocnego bieguna, ze wzgl�du na powolny, niezauwa�alny w ci�gu ludzkiego �ycia, ruch w�asny gwiazd. Tysi�ce lat temu swego rodzaju gwiazd� polarn� by� Thuban w konstelacji Smoka, za� w bardzo dalekiej przysz�o�ci tak� gwiazd� najbli�sz� biegunowi, b�dzie Wega w gwiazdozbiorze Lutni.
Cho� Gwiazda Polarna jest powszechnie znana, to nie ka�dy potrafi j� odszuka�. Trudno si� temu dziwi�, bowiem nie jest to obiekt szczeg�lnie jasny i okaza�y. Znalezienie Gwiazdy Polarnej jest jednak do�� atwe i wystarczy si� przy tym posi�kowa� pobliskim Wielkim Wozem. Na poni�szej grafice widzimy wzajemne po�o�enie Ma�ego i Wielkiego Wozu. Aby odszuka� Polaris, nale�y w wyobra�ni utworzy� lini� ��cz�c� gwiazdy Merak i Dubhe, po czym przed�u�y� j� cztery razy. W ten spos�b, jak po nitce do k��bka, odkrywamy p�noc.

W pozbawionym obiekt�w g��bokiego nieba gwiazdozbiorze, Gwiazda Polarna gra pierwsze skrzypce, ale warto przyjrze� si� tak�e innym jej gwiazdom.

Kochab - druga co do jasno�ci gwiazda, jest do�� bliskim nam pomara�czowym olbrzymem, 42 razy wi�kszym i a� 450 razy ja�niejszym od S�o�ca. Okr��a go du�a gazowa planeta Beta Ursae Minoris B, planeta 6 razy bardziej masywna od Jowisza.

Pherkad - niebieskobia�y olbrzym oddalony o 480 lat �wietlnych. Za pomoc� lornetki, a niekiedy nawet go�ym okiem, mo�na wypatrze� w jego pobli�u pomara�czowego olbrzyma 11 UMi, kt�ry mimo pozornej blisko�ci, nie jest fizycznie powi�zany z Pherkadem.

Epsilon Ma�ej Nied�wiedzicy - trzecia gwiazda licz�c od Gwiazdy Polarnej na powy�szej grafice (w dyszlu) i trzecia licz�c od Kochaba w stron� Polaris. Jest to ��ty olbrzym, gwiazda podw�jna za�mieniowa, kt�rej jasno�� zmienia si� w ci�gu 39 dni, jednak niestety zbyt s�abo, by m�c zauwa�y� to go�ym okiem.

Mimo �e Ma�a Nied�wiedzica niknie w �wietle swojej wi�kszej "mentorki", kt�rej po�wi�c� wkr�tce osobny wpis, jest warta rozpoznania. Nigdy nie wiadomo kiedy ten mi� nam si� przyda, i w sytuacji zagubienia wska�e p�noc i drog� do domu, jak� niegdy� sprytnie odnalaz� Zeus

Pogodnego nieba!