Forum wielotematyczne LUKEDIRT

PiotrNS · Wys�any: 17 Marzec 2020, 18:39 **Wenus**

Dzi� spr�bujmy przybli�y� sobie fakty o prawdziwej kr�lowej wiosennego nieba 2020 roku - planecie, kt�ra od zachodu S�o�ca, przez kilka kolejnych godzin, rzuca bardzo jasne �wiat�o na zachodnim niebie, przy�miewaj�c wszystkie gwiazdy.

Wenus jest bowiem najja�niejszym obiektem na niebie po S�o�cu i Ksi�ycu. Odznaczaj�c si� aktualnie jasno�ci� -4,7 magnitudo, jest bezwzgl�dnie sze�� razy ja�niejsza od drugiego pod tym wzgl�dem Jowisza, ol�niewaj�c swoim bia�ym, zimnym blaskiem.
Planeta kr��y wok� S�o�ca w odleg�o�ci 108 milion�w kilometr�w i mo�e zbli�y� si� do Ziemi bardziej ni� jakakolwiek inna planeta - na odleg�o�� 40 mln km. Maj�c �rednic� 12100 km (jedynie o 5% mniejsz� ni� Ziemia) i mas� stanowi�c� 0,8 masy Ziemi, jest pod wzgl�dem rozmiar�w niemal bli�niacz� siostr� naszej planety. Co wa�ne, przyczyn� nadzwyczajnej jasno�ci Wenus nie jest jednak jej blisko��, ale pokrywaj�ca j� nieprzebrana warstwa chmur, odbijaj�ca a� 2/3 padaj�cych promieni s�onecznych. W�a�nie ona sprawia, �e z Ziemi nigdy nie widzimy powierzchni tej planety.
Wenus, podobnie jak Merkury, nale�y do planet wewn�trznych, kt�re z naszej, ziemskiej perspektywy, zawsze pod��a blisko S�o�ca, przez co ogl�da� j� mo�emy tylko rano lub wieczorem. W przeciwie�stwie do pos�a�ca rzymskich bog�w, Wenus jest widoczna na d�u�szym odcinku swojej orbity, w�a�nie z racji wi�kszego oddalenia od S�o�ca. Ma du�o wi�ksz� elongacj� ni� Merkury - maksymalnie 47 stopni, i dzieje si� to w�a�nie teraz; co osiem lat mo�emy podziwia� j� tak d�ugo na wieczornym niebie. Kiedy to pisz�, w Nowym S�czu jest godzina 17:20 i S�o�ce jeszcze nie zasz�o, nadal o�wietla wszystko swoim blaskiem. Wenus znajduje si� jednak tak wysoko i jest tak jasna, �e ju� j� wida�! Podobno mo�na j� dostrzec nawet w �rodku dnia, kiedy na chwil� S�o�ce przys�oni ma�a, a g�sta chmura, jednak mnie jak dot�d si� to nie zdarzy�o. Wenus po�o�on� na niebie blisko S�o�ca, mo�na zaobserwowa� tak�e podczas g��bokich za�mie� naszej Dziennej Gwiazdy - by�a doskonale widoczna m.in. podczas za�mienia S�o�ca w sierpniu 1999 roku. Z Wenus wi�� si� tak�e inne zjawiska zakryciowe, jednak nigdy ich nie zobaczymy. Tranzyty Wenus na tle tarczy s�onecznej wyst�puj� parami w odst�pie o�miu lat. Mi�dzy takimi parami nast�puje jednak ponad sto lat przerwy. I tak, kto przegapi� tranzyt z listopada 2004 czy 6 czerwca 2012, lub przeszkodzi�a mu pogoda - musi poczeka� a� do roku 2117. No nie wiem

Wenus obserwowana przez teleskop wygl�da jak bia�a kula, kt�ra w czasie swojej w�dr�wki dooko�a S�o�ca, podobnie jak Merkury i Ksi�yc, przechodzi przez fazy. W fazie p�ksi�yca (a w�a�ciwie p�wenus), czyli teraz, ma na niebie �rednic� k�tow� po�owy Jowisza. Potrzeba sporego powi�kszenia (ok. 80-100x), aby zobaczy� j� w wielko�ci odpowiadaj�cej wielko�ci Ksi�yca w pe�ni widzianego go�ym okiem. Kiedy znajduje si� w fazie sierpa, jej kszta�t wida� jednak ju� przez lornetk�.

Nie ma co liczy� na wiele szczeg��w widocznych podczas obserwacji. Za pomoc� teleskopu mo�na zauwa�y� chmury w postaci lekko ciemniejszych od og�u powierzchni plam. Ja�niejsze chmury znajduj� si� na biegunach. Na skutek zr�nicowanej wysoko�ci zawieszenia chmur, a tak�e ich zr�nicowanej jasno�ci spowodowanej przez spiraln� cyrkulacj� atmosfery, terminator na Wenus (granica mi�dzy obszarem o�wietlonym a nieo�wietlonym) bywa nier�wnomierny.
Z chmurami na Wenus wi��e si� kolejne ciekawe zjawisko, zwane anomali� Schroetera. Na skutek tego, �e chmury w postaci terminatora s� ciemniejsze ni� na reszcie dysku, faza dychotomii (p�ksi�yca) pozornie op�nia si� (przy elongacjach porannych) b�d� �pieszy (w elongacjach wieczornych) w stosunku do momentu rzeczywistego wyst�pienia fazy. Cho� chmury na Wenus s� bardzo grube, to du�e meteoryty mog� si� przez nie przebi�, o czym �wiadczy odkrycie na podstawie danych radarowych przechwyconych przez ameryka�skie i radzieckie czujniki, 37-kilometrowego krateru na powierzchni planety.
Cho� dzisiaj wiemy jak wygl�da powierzchnia Wenus (o niej w dalszej cz�ci), to do lat 60-tych, kiedy by�a �wiatem zupe�nie nieznanym, pr�by obliczenia czasu obrotu Wenus ko�czy�y si� b��dami. Obserwacje radarowe przynios�y nieoczekiwanie zaskakuj�ce wyniki. Okaza�o si�, �e Wenus, jako jedyna planeta Uk�adu S�onecznego, obraca si� wok� w�asnej osi ze wschodu na zach�d, czyli w kierunku przeciwnym do kierunku obrotu innych cia� niebieskich naszego uk�adu planetarnego. Dodatkowo dzieje si� to w bardzo powolnym tempie - jeden obr�t wok� w�asnej osi, czyli jeden dzie�, trwa na Wenus 243 ziemskie dni, a tym samym jest d�u�szy od obiegu tej planety wok� S�o�ca (225 dni). Oznacza to, �e na Wenus dzie� jest d�u�szy od roku.

Zanim na Wenus dotar�y sondy kosmiczne, nikt nie podejrzewa� jak surowe s� panuj�ce tam warunki. Pierwsza do�wiadczy�a ich sowiecka sonda Wenera 4, kt�ra w atmosfer� Wenus wesz�a w pa�dzierniku 1967 roku i jeszcze zanim zdo�a�a wyl�dowa� na powierzchni tego cia�a niebieskiego... zosta�a zniszczona przez ogromne ci�nienie i wysok� temperatur�. Zanim w ten spos�b zako�czy�a sw�j naukowy �ywot, zd��y�a jednak przes�a� informacje o atmosferze Wenus, sk�adaj�cej si� niemal wy��cznie z dwutlenku w�gla.
Kolejne, lepiej przygotowane sondy, dotar�y na powierzchni� Wenus w ca�o�ci. Okaza�o si� wtedy, �e zar�wno na dziennej, jak i na nocnej stronie Wenus panuje temperatura 460 stopni Celsjusza i ci�nienie atmosferyczne a� 90-krotnie wi�ksze od ziemskiego. Nasuwa si� tutaj pytanie - dlaczego planeta jest tak niesamowicie gor�ca, bardziej nawet ni� dzienna po�owa bli�szego S�o�cu Merkurego, skoro a� dwie trzecie promieni s�onecznych jest odbijanych przez chmury w atmosferze?
Odpowiedzialno�� za to ponosi efekt cieplarniany, kt�ry na Wenus ujawnia si� znacznie silniej ni� w warunkach ziemskich. Do powierzchni Wenus dociera zaledwie 1% osi�gaj�cego t� planet� �wiat�a, wskutek czego jest tam wyj�tkowo mroczno - jak na Ziemi przy silnym zachmurzeniu przy niskim po�o�eniu S�o�ca nad horyzontem. Poch�oni�ta przez powierzchni� energia �wiat�a s�onecznego jest wypromieniowywana z powrotem w postaci fal o wi�kszej d�ugo�ci - w zakresie podczerwieni. Zawarty w atmosferze dwutlenek w�gla poch�ania takie promieniowanie i dzia�a jak p�yta indukcyjna, od kt�rej nagrzewa si� ca�a atmosfera, za� od niej - powierzchnia planety. Silne poch�anianie promieniowania podczerwonego jest tak�e udzia�em chmur, kt�re nie sk�adaj� si� z pary wodnej, jak chmury na Ziemi - lecz z kropelek kwasu siarkowego (VI) o st�eniu wi�kszym ni� ten w akumulatorach samochodowych. Razem z dwutlenkiem w�gla �apie s�oneczne ciep�o w niezawodne sid�a.
Najwy�sza warstwa siarkowych chmur - ta, kt�r� widzimy przez teleskop - zaczyna si� na wysoko�ci oko�o 65 kilometr�w nad powierzchni� i ma grubo�� kilku kilometr�w. Na mniejszej wysoko�ci znajduje si� tak�e warstwa mg�y z�o�onej z cz�steczek kwasu siarkowego, kt�ry nadaje chmurom ��te zabarwienie. Najni�sz� warstw� roz�wietlaj� b�yskawice.

Mimo �e powierzchnia Wenus jest stale zasnuta chmurami, dzi�ki pracy sond i radar�w, uda�o si� uzyska� obraz tej planety. Znaczn� cz�� jej powierzchni tworz� faliste r�wniny, jednak istniej� tam te� obszary kontynentalne. Na jednym z nich, zwanym Ziemi� Isztar, o powierzchni podobnej do tej zajmowanej przez Stany Zjednoczone, znajduje si� pasmo g�rskie Maxwell Montes, kt�rego szczyty wznosz� si� na wysoko�� 12 kilometr�w ponad powierzchni� gruntu. Z kolei najwi�kszy obszar kontynentalny - Ziemia Afrodyty, o wielko�ci Ameryki Po�udniowej, jest przeci�ty uk�adem dolin, kt�re ci�gn� si� na d�ugo�ci tysi�cy kilometr�w. Wenus jest aktywna geologicznie, o czym �wiadcz� odkryte tam sto�ki czynnych wulkan�w. Powierzchnia planety obfituje tak�e w kopu�y powsta�e w miejscach wyp�ywu g�stej lawy, oraz g�ry grzbietowe w miejscach, gdzie osiada�a magma. Krajobraz Wenus jest ja�owy, sk�pany w ��tej po�wiacie. Analizy chemiczne wskazuj�, �e ska�y na powierzchni Wenus maj� sk�ad podobny do sk�adu wulkanicznych bazalt�w na Ziemi. Poni�sze zdj�cie powierzchni Wenus wykona�a w 1982 roku radziecka sonda Wostok 13, kt�ra po pewnym czasie zosta�a zgnieciona przez panuj�ce tam ci�nienie.

Nie ma co, staro�ytni uczeni wybrali na planet� bogini pi�kno�ci i mi�o�ci ma�o przyjazny glob... Surowe, ci�kie warunki, olbrzymie temperatury i panuj�cy tam p�mrok raczej odpychaj� nas od takiej planety - cho� tak bardzo bliskiej. Jednak czy jest wiele pi�kniejszych rzeczy na niebie ni� widok tej jasnej planety o wieczornym zmroku czy porannym brzasku? Mo�e jednak patronka tej planety zosta�a wybrana s�usznie

PiotrNS

W�a�nie zrealizowa�em jeden z cel�w mi�o�nika astronomii - uda�o mi si� dostrzec Wenus go�ym okiem bez �adnych przyrz�d�w optycznych w ci�gu dnia, o 16:30

kmroz

PiotrNS

Przez ostatnie tygodnie, je�li dopisywa�a pogoda, spogl�da�em na Wenus codziennie, dzi�ki czemu w miar� dobrze uda�o mi si� okre�li� jej k�tow�, pozorn� odleg�o�� od S�o�ca. Wyszed�em dzi� na pole i spr�bowa�em dostrzec j� w ci�gu dnia, co przy jej obecnej jasno�ci jest mo�liwe. Zas�oni�em sobie S�o�ce, by jego blask w og�le mi nie przeszkadza�, i powoli stara�em si� wycelowa� w odpowiednie miejsce. Wyt�y�em wzrok wy�wiczony na obserwacjach gwiazd zmiennych, po czym do�� pr�dko dostrzeg�em obiekt. Pierwszy raz w ci�gu niemal pe�ni dnia, a nie wieczorem, cho� widzia�em j� tylko jako ma�� kropeczk� ledwo wyr�niaj�c� si� z b��kitu.
We wrze�niu 2022 roku czeka nas Wielka Opozycja Jowisza, najbli�sza i najja�niejsza od 12 lat. W tym czasie najwi�ksza planeta Uk�adu S�onecznego r�wnie� b�dzie na tyle jasna, �e teoretycznie jej dostrze�enie w ci�gu dnia powinno by� mo�liwe. Przeszkadza� b�dzie jednak ni�sza ni� w przypadku Wenus wysoko�� nad horyzontem, a co za tym idzie, wra�liwo�� na ka�d� mgie�k� - st�d b�dzie to ju� wyj�tkowo trudne wyzwanie, cho� i tak spr�buj�

kmroz

Jowisza w sumie nigdy nie widzia�em, albo o tym nie wiem. Kojarz� tylko widok Marsa i Wenus. Ten drugi zazwyczaj by� widziany przeze mnie w nocy, ale na logik� o niekt�rych porach roku (oczywi�cie zale�ne to jest od tak�e marsowego kalednarza) powinien by� wzgl�dem Ziemi w te sama stron� co S�o�ce.

PiotrNS

Jestem absolutnie pewien, �e wiele razy widzia�e� Jowisza, tylko nie�wiadomie

Jowisz jest ja�niejszy od jakiejkolwiek gwiazdy, nawet wtedy gdy jeste�my do�� daleko od jego opozycji. W okresie najlepszej widoczno�ci niewiele ust�puje jasno�ci� aktualnie widocznej Wenus, i przy jej nieobecno�ci jest najja�niejszym punktem na niebie. W ostatnich latach mog�e� nie zwraca� na niego uwag�, gdy� znajduje si� w tym etapie swojego cyklu po�o�enia wzgl�dem Ziemi, �e z perspektywy p�nocnej p�kuli znajduje si� do�� nisko nad horyzontem. Od tego roku poprawia jednak swoj� wysoko�� i za dwa lata podczas zdarzaj�cej si� co 12 lat Wielkiej Opozycji (b�dzie wtedy dodatkowo w peryhelium swojej orbity) znajdzie si� ju� na pewno w centrum uwagi. Poprzedni okres jego najlepszej widoczno�ci, czyli lata 2009-2011, przypad� na pocz�tek mojej pasji. Do dzi� pami�tam jak du�e wra�enie robi� wtedy na mnie. Wspina� si� wysoko nad horyzont, �wieci� takim jarz�cym �wiat�em i przy�miewa� swoim blaskiem wszystko dooko�a. Na pocz�tku swojego zainteresowania jeszcze nie wiedzia�em dok�adnie gdzie szuka� tej planety. W sierpniu 2010 roku siedzia�em sobie noc� z lornetk� na balkonie i jak oko�o p�nocy po raz pierwszy zwr�ci�em na niego uwag� (zbli�a� si� do wrze�niowej Wielkiej Opozycji), pomy�la�em �e to jaki� satelita, balon albo UFO (za dzieciaka zdarza�o mi si� ogl�da� programy Macieja Trojanowskiego 😅), i dopiero po paru dniach dowiedzia�em si� co to. A podczas opozycji 24 wrze�nia zobaczy�em przez lornetk� jego ksi�yce (to by� jedyny �adny epizod tego miesi�ca) - o tej rewelacji m�wiono wtedy nawet w radiu. Najbli�sza opozycja Jowisza (z gatunku tych mniejszych) czeka nas 14 lipca. Sze�� dni p�niej b�dzie opozycja Saturna.
Ka�da planeta ma sw�j synodyczny okres obiegu, kt�ry jest wynikiem dzia�ania, na kt�re sk�ada si� okres obiegu tej planety, jak r�wnie� i Ziemi wok� S�o�ca. Oznacza to czas, w kt�rym planeta zajmuje okre�lon� pozycj� i znajduje si� ponownie w takim samym stosunku wzgl�dem nas, np. po drugiej stronie ni� S�o�ce (opozycja). Mamy jeszcze okres orbitalny liczony przez trzecie prawo Keplera. To oznacza czas, w jakim planeta przejdzie przez wszystkie etapy swojej widoczno�ci i znajdzie si� nie tylko w takim samym stosunku wobec Ziemi, lecz r�wnie� w niemal identycznym po�o�eniu na niebie. W przypadku Jowisza jest to oko�o 12 lat, st�d co tyle czasu mamy Wielk� Opozycj� i Jowisza wysoko na niebie. Dla Wenus - 8 lat - w ten spos�b w 2004, 2012, 2028 roku na pocz�tku kwietnia mamy z��czenie z Plejadami. Okres orbitalny nie zawsze jednak wyznacza daty wyj�tkowych opozycji czy maksymalnych elongacji, bo w przypadku niekt�rych planet nie bez znaczenia pozostaje te� kwestia u�o�enia ich orbit, np. w przypadku Marsa okres mi�dzy tak spektakularnymi opozycjami jak w lipcu 2018 wynosi 15-17 lat, czyli z wi�ksz� zmienno�ci�.

PS. Jowisz by� kr�lem nieba podczas niezapomnianych pogodowo kwietnia i maja 2018. W tym roku jego opozycja wypad�a na 9 maja, za� 12-go obserwowa�em go przez teleskop. Mia�em doskona�y seeing. Po prostu nieruchome niebo, najlepszy Jowisz w moim �yciu. Przysma�y�em go na powi�kszeniu ponad 250x, a i tak by� ostry jak brzytwa i pokaza� niesamowit� mnogo�� detali. A niebo dooko�a jak gdzie� na Mazurach. Prawie nigdy w gwiazdach nie by�o tak wyra�nie wida� kolor�w

kmroz

Hm, dzi�ki za informacj�, potwierdzi�e� w sumie sporo moich przypuszcze�.

PiotrNS

Dzi� o 17:00 dowiemy si� czego�, co zmieni nasze postrzeganie drugiej planety Uk�adu S�onecznego, a spogl�danie na Gwiazd� Porann� czy Gwiazd� Wieczorn� nie b�dzie ju� takie jak do tej pory. Ja ju� wiem, ale nie b�d� spoilerowa�